Zaćma popromienna

Zaćma popromienna polega początkowo na zmętnieniu pod- torebkowym tylnym i korowym, występuje zawsze po krótszym lub dłuższym okresie utajenia. Im większa jest dawka promieniowania, tym krótszy jest okres utajenia. Jednym z pierwszych autorów, który opisał zaćmę rentgenowską był Chalupecky (1897). Wielkość dawki minimalnej dla wywołania zaćmy promieniami X wynosi około 500-600 r. Czas utajenia do chwili pojawienia się pierwszych objawów klinicznych wynosi od 3 miesięcy do 12 lat. Najbardziej wrażliwa na uszkodzenie promieniami X jest soczewka płodu. Doświadczenia, w któryćh ochraniano pewne części soczewki podczas ekspozycji wykazały, że najbardziej czuła jest okolica źrenicy. Salmann wykazał, że mikroskopowo widoczne uszkodzenie popromienne wyprzedza na wiele dni lub tygodni rozwój zmian widocznych klinicznie. Stwierdził on, że krótko po ekspozycji występuje zahamowanie mitozy komórkowej, frag- mentacja jąder, zwyrodnienie i wyparcie chromatyny z tych komórek. Przed wystąpieniem właściwego zmętnienia widoczny jest żółtawy lub tęczowy odblask na tylnym biegunie soczewki. We wczesnym okresie często występują wielobarwne kryształki. W okresie początkowym przy prześwietlaniu wziernikiem stwierdza się symetrycznie w obu oczach czarny punkcik na tylnym biegunie soczewki. Punkt ten stopniowo powiększa się, przybierając kształt czaszy. Umiejscowiony jest tuż przy torebce tylnej. Brzegi zmętnienia są zawsze ostro odgraniczone od niezmętniałej części soczewki. Jednocześnie w obrębie przedniego bieguna soczewki, tuż pod torebką przednią, powstają często drobne, ziarniste zmętnienia i wod- niczki. Wraz z powiększeniem się średnicy tylnego zmętnienia zjawia się przezroczysta szczelina, równoległa do tylnej powierzchni soczewki. Zmętnienie rozszerza się stopniowo w stronę równika soczewki. Zaćma stopniowo traci swój swoisty charakter i obejmuje całą soczewkę. W tym okresie nie można jej odróżnić od zaćmy powstałej z innej przyczyny.

Dla zaćmy wywołanej promieniami gamma charakterystyczne jest białe zmętnienie pod przednią torebką, połyskujące jak azbest. Dla zaćmy neutronowej charakterystyczne jest występowanie wodniczek, poprzedzające zmętnienia.