TOKSYCZE DZIAŁANIE NA NARZĄD WZROKU LEKÓW STOSOWANYCH OGÓLNIE

Syntetyczne preparaty p r z e c i w z i m n i c z e (sppz) powodują zaburzenia akomodacji, keratopatie i retino- patie. Zaburzenia akomodacji mają charakter łagodny i przemijający. Stwierdza się je w przypadkach, w których dawka leku nie przekracza 300 mg pro die. Objawy oczne występują po 2 godzinach od zażycia leku i osiągają maksimum natężenia po upływie 4-6 godzin. Stopniowo wygasają i zjawiają się ponownie po zażyciu nowej dawki leku. W rogówce tworzą 'liię małe, białawe lub szarawe punkciki umieszczone powierzchownie, głównie w nabłonku rogówki i na poziomie blaszki granicznej tylnej. Keratopatie przebiegają zazwyczaj łagodnie i tylko wyjątkowo obniża się ostrość wzroku. Ciężkie retino- patie stanowią groźne powikłanie po leczeniu sppz. Najczęściej chorzy uskarżają się na osłabienie ostrości wzroku i trudności w czytaniu (wrażenie, że zanika połowa wyrazów). Zaburzenia te mają charakter postępujący, często towarzyszy im hemeralopia, która może wysunąć się na pierwszy plan. Rzadziej obserwuje się na początku trudności w widzeniu barwnym, fotopsję i fotofobię. Cechą wczesną i niemal stałą jest mroczek paracentralny i pericentralny. Może on stanowić jedyny objaw lub współistnieć ze zwężeniem obwodowego pola widzenia. Na dnie oka wykrywa się zmiany w plamce żółtej, w naczyniach, brodawce, nerwu wzrokowego i na obwodzie siatkówki. Do najwcześniejszych objawów należą zmiany w okolicy plamki (wygląd „granitowy” plamki) i zniknięcie odblasku z fovea. Plamka żółta jest poszerzona, a jej granice zatarte, może wystąpić zwyrodnienie torbielowate i dyskowa- te okolicy plamki żółtej. W przypadkach zaawansowanych kaliber naczyń siatkówki (tętnic i drobnych tętniczek) jest nieregularny, można obserwować obwodowe zmiany barwnikowe w siatkówce podobne do tych, jakie widuje się w barwnikowym zapaleniu siatkówki. Zaburzenia widzenia barwnego występują w późniejszych okresach. Retinopatie po stosowaniu sppz są obustronne i mają charakter zmian nieodwracalnych.

TOKSYCZE DZIAŁANIE NA NARZĄD WZROKU LEKÓW STOSOWANYCH OGÓLNIE CZ. II

Niektóre leki przeciwdepresyjne, jak np. feniprazyna (katron) uszkadzają nerw wzrokowy. Oko uszkodzone przez feniprazynę jest niezwykle wrażliwe na działanie innego leku z grupy inhibitorów monoaminooksydazy.

Kwas nikotynowy może wywołać obrzęk spojówek, wytrzeszcz gałki ocznej i zaburzenia widzenia. U dzieci, których matki w czasie ciąży zażywały tali- d o m i d, stwierdzano liczne zaburzenia w zakresu narządu wzroku – aplazję plamki żółtej, coloboma chorioideae, mało- ocze, porażenie nerwu odwodzącego i okoruchowego, wzmożone wydzielanie łez bez zmian anatomicznych.

Po długotrwałym stosowaniu largaktylu mogą rozwinąć się zmiany w spojówce, rogówce i soczewce oka (brązowe zabarwienie spojówek, złogi brązowego pigmentu w rogówce, gwiaździsta zaćma soczewki). Zaćma jest brązowa, w miarę rozwoju sprawy chorobowej przybiera zabarwienie białawe. Stwierdzano ją u chorych, którym podawano largak- tyl przez wiele miesięcy w dawce 600 mg pro die.

Fenergan wywołuje halucynacje wzrokowe, rozszerzenie źrenicy, zez rozbieżny, oczopląs pionowy lub poziomy. Chorym zatrutym fenerganem nie należy podawać pochodnych fenotiazyny, ponieważ nasilają one depresyjne działanie fe- nerganu.

Triparanol (MER – 29) lek hamujący syntezę cholesterolu może być przyczyną powstania zaćmy podtorebko- wej, podobnej do wczesnych zmian popromiennych. Antybiotyki:

– a. Sparsomycyna – wywołuje groźne retinopatie podobne do zmian stwierdzanych po sppz. Główne zmiany stwierdza się w nabłonku barwnikowym siatkówki.

– b. Streptomycyna – w wysokich dawkach powoduje uszkodzenie nerwu wzrokowego. W badaniach doświadczalnych (Arkin i Trzcińska-Dąbrowska) stwierdzano wynaczynienia w naczyniówce po domięśniowych iniekcjach streptomycyny. Pod wpływem streptomycyny i dihydrostreptomycyny mogą wystąpić zaburzenia widzenia barwnego (ślepota na kolor zielony).

TOKSYCZE DZIAŁANIE NA NARZĄD WZROKU LEKÓW STOSOWANYCH OGÓLNIE CZ. III

– Wysokie dawki emetyny używane w leczeniu dysen- terii mogą być przyczyną fotofobii, łzawienia, rozszerzenia źrenicy, przemijającej ślepoty, porażenia akomodacji, zwężenia pola widzenia. Emetyna działa toksycznie przede wszystkim na nerw wzrokowy. i 10. Leki z grupy sporyszu mogą wywołać zaburzenia w zakresie narządu wzroku (zwężenie naczyń i obrzęk siatkówki, zaćma).

– Środki przeciwkrzepliwe (heparyna, dwuku- marol, tromeksan) nawet w dawkach leczniczych mogą być przyczyną zmian krwotocznych w siatkówce i błonie naczyniowej. Opisano także obustronne porażenie akomodacji w czasie leczenia syntetycznymi preparatami przeciwkrzepli- wymi.

– Leki ganglioplegiczne mogą być przyczyną zaburzeń akomodacji.

– Izoniazyd może wywołać zapalenie i zanik nerwu wzrokowego.

– Po leczeniu aspiryną mogą wystąpić powikłania w postaci ślepoty z powodu obustronnego krwotocznego zapalenia brodawki nerwu wzrokowego.

– Acetylarsan i stowarsol mogą być przyczyną uszkodzenia nerwu wzrokowego i siatkówki.

– Środki ogólnie znieczulające (chloroform, eter, chlorek etylu, podtlenek azotu, cyklopropan) mogą uszkodzić nerw wzrokowy i inne nerwy czaszkowe (n. trójdzielny)..

– Doustne środki antykoncepcyjne mogą być przyczyną zapalenia nerwu wzrokowego.

– Preparaty amitotyczne mogą mieć działanie kataraktogenne.

– Preparaty digitalisu mogą wywołać ksantop- sję, erytropsję lub cyanopsję. Objawy te mają charakter przemijający.

– U chorych leczonych przez wiele lat sterydami z powodu dychawicy oskrzelowej, wyprysku, łuszczycy, nerczycy lipoidowej, gośćca może wystąpić obrzęk brodawki nerwu wzrokowego, zanik nerwu wzrokowego, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe.

– Amiodaron (cordarone) stanowi obecnie jeden z najbardziej skutecznych leków w chorobie wieńcowej. Stosowany przez czas dłuższy wywołuje w rogówce zmiany podobne do zmian po leczeniu sppz. (delikatne brązowożółte punkty w nabłonku rogówki i być może w błonie Bowmana). Zmiany te są obustronne i prawie symetryczne. Istnieje zależność między wielkością dawki, czasem leczenia a wielkością zmian w rogówce.

– A n t a b u s może wywołać zapalenie nerwu wzrokowego w odcinku pozagałkowym.

– Sulfonamidy mogą być przyczyną zaburzeń w zakresie narządu wzroku, m.in. mogą wywołać obrzęk powiek, zapalenie spojówek, porażenie m. ocznych, pęcherzycę spojówek, przemijającą krótkowzroczność i nadwzroczność, przemijający astygmatyzm i porażenie akomodacji, krwotoki do siatkówki, obrzęk siatkówki, zapalenie n. wzrokowego, ksan- topsję.