TOKSYCZNE DZIAŁANIE LEKÓW STOSOWANYCH W SCHORZENIACH NARZĄDU WZROKU

– 1. Zaćma może rozwinąć się zarówno po leczeniu ogólnym, jak i miejscowym za pomocą kortykosterydów. Główne cechy zaćmy są następujące: występuje w obu oczach (jeśli preparaty były stosowane obustronnie), zaczyna się dyskretnymi zmętnieniami w najgłębszych warstwach kory soczewki, zaburzenia wzrokowe są często słabo wyrażone.

Kortykoterapia może być także przyczyną jaskry. Odróżnia się 3 rodzaje jaskry: jaskrę prawdopodobnie pierwotną po miejscowym stosowaniu kortykosterydów, jaskrę prawdopodobnie pierwotną po ogólnym stosowaniu kortykosterydów i jaskrę prawdopodobnie wtórną po miejscowym leczeniu kor- tykosterydami w przewlekłym zapaleniu błony naczyniowej. Kortykosterydy stosowane miejscowo usposabiają do zapaleń rogówki (zwłaszcza wirusowych i grzybkowych), mogą czasem „ zmienić refrakcję i wywołać pewien stopień miopii.

– 2. Niektóre miotyki (fosfolina, pilokarpina, minta- kol) mogą wywołać w soczewce zmiany o charakterze zaćmy.

– 3. Miejscowe stosowanie epinefryny może być przyczyną odkładania się złogów czarnego barwnika w rogówce.

– 4. IDU (lek stosowany w leczeniu niektórych schorzeń wirusowych oka, np. keiatitis dendiitica) może wywołać owrzodzenie i przebicie rogówki. Prawidłowe komórki rogówki mogą być bardziej wrażliwe na lek niż wirusy. Jednoczesne miejscowe użycie IDU i kortykosterydów może być przyczyną zaćmy.

– 5. Antybiotyki. W schorzeniach tylnego odcinka gałki ocznej, jak np. w zapaleniu błony naczyniowej, w zapaleniu siatkówki i nerwu wzrokowego, w schorzeniach oczodołu i przydatków oka stosuje się antybiotyki ogólnie. Konieczne są wysokie dawki, ponieważ przenikanie antybiotyków do wnętrza gałki ocznej jest stosunkowo słabe. Jeżeli jest to tylko możliwe, staramy się stosować antybiotyki miejscowo – w schorzeniach powiek, spojówek i przedniego odcinka gałki ocznej. Miejscowo stosuje się antybiotyki w postaci kropli, maści, iniekcji podspojówkowych i dokomorowych. Najlepiej tolerowane są krople, ale przenikanie antybiotyku do oka w tej postaci jest nieduże. Substancje użyte do sporządzenia maści mogą dawać objawy podrażnienia oka. Czasem trudno osądzić, czy spotykamy się z odczynem na antybiotyk, czy na substancje dodatkowe wchodzące w skład maści. Silne przenikanie antybiotyku uzyskuje się w przypadku podania go w iniekcji podspojówkowej. Metoda ta ma jednak ujemne strony. Każda bowiem iniekcja podspojówkowa może wywołać (wskutek reakcji farmakodynamicznej) szok ciała rzęskowego. Nawet roztwór fizjologiczny soli wstrzyknięty pod spojówkę może wywołać szok ciała rzęskowego. Poza penicyliną wszystkie antybiotyki (wr różnym stopniu) działają drażniąco na narząd wzroku, powodując chemozę i wybroczyny spojówki, bóle gałki ocznej. Oprócz penicyliny można wstrzykiwać podspojów- kowo streptomycynę i erytromycynę. Inne antybiotyki nie znajdują zastosowania w tej metodzie. Stosowanie antybiotyków dokomorowo przedstawia poważne korzyści. Z drugiej strony daje poważne powikłania w postaci objawów podrażnienia oka. Zarówno korzyści, jak i niebezpieczeństwa związane z tą metodą muszą w każdym przypadku być oceniane indywidualnie. Poniższa tabela przedstawia dawki antybiotyków tolerowane przez komorę przednią: bacytracyna chloramfenikol kolistyna erytromycyna neomycyna penicylina G metycylina polimyksyna B streptomycyna tetracyklina 500-1000 j. 1-2 mg 0,1 mg 1-2 mg 2,5 mg 1000-4000 j. 1 mg 0,1 mg 0,5-5 mg 2,5-5 mg

TOKSYCZNE DZIAŁANIE LEKÓW STOSOWANYCH W SCHORZENIACH NARZĄDU WZROKU CZ. II

Wiele antybiotyków stosowanych miejscowo może wywołać reakcje uczuleniowe w postaci obrzęku powiek i spojówek, chemozy i wybroczyn, co pogarsza istniejący stan chorobowy. Z tego powodu należy wykonywać próby śródskórne przed miejscowym zastosowaniem antybiotyku. W schorzeniach oka, w których nie można ustalić etiologii bez badań dodatkowych (np. owrzodzenie rogówki może być pochodzenia bakteryjnego, grzybkowego, wirusowego), podanie antybiotyku bez wykonania posiewu może być szkodliwe.

Do tej pory nie stwierdzono szkodliwego działania bacytra- cyny, chloromycetyny, kolimycyny, erytromycyny. Bacy- t r a c y n a ma zakres działania zbliżony do penicyliny, działa głównie na bakterie Gram-dodatnie, a ponadto na spi- rochety, gonokoki, Entamoeba histolytica, grzybki promienicy. Jest nieskuteczna w stosunku do bakterii Gram-ujemnych. W lecznictwie oftalmologicznym jest stosowana miejscowo w dawce 500-1000 j. Chloromycetyna dzięki dobrej rozpuszczalności przenika łatwiej do gałki ocznej niż inne antybiotyki. Jest lekiem z wyboru w zakażeniach wewnątrzgałkowych. Stosowana w postaci 1% maści lub 0,2% roztworu jest dobrze znoszona przez chorych, nie daje objawów podrażnienia. Kolimycyna jest antybiotykiem skutecznym w zakażeniach wywołanych przez bakterie Gram-ujemne (Pseudo- monas aeruginosa, Escherichia coli, Aerobacier aerogenes, Shigella, Salmonella). Roztwory kolimycyny 0,12% stosowane miejscowo nie dają objawów podrażnienia rogówki i spojówki. Erytromycyna jest stosowana miejscowo, jest dobrze znoszona przez chorych, względnie nietoksyczna.

Aureomycyna. Stosowana miejscowo może wywołać objawy uczulenia w postaci obrzęku nabłonka rogówki, przekrwienia spojówek, obrzęku powiek. Kliniczny obraz ww. objawów może stwarzać pewne trudności diagnostyczne (różnicowanie z ostrym napadem jaskry).

Amfoterycyna B. W doświadczeniach na zwierzętach badano działanie antybiotyku na narząd wzroku – w iniekcjach wewnątrzgałkowych. Pojedyncze iniekcje 25 g w 0,05 ml wody destylowanej wywołują przejściowe i odwracalne zapalenie tęczówki i nieduże zmętnienia soczewki. Dawka 50 g wyraźnie nasila objawy, dawka 125 g wywołuje nieodwracalne zmętnienie soczewki. Dospojówkowe stosowanie 0,5% maści jest dobrze znoszone. Miejscowe stosowanie 5% maści wywołuje obrzęk rogówki i zapalenie tęczówki utrzymujące się przez tydzień. Amfoterycynę B stosuje się w okulistyce m.in. w leczeniu owrzodzeń rogówki wywołanych przez grzybki chorobotwórcze. Powierzchowne grzybice oka poddają się dobrze leczeniu. Przeniknięcie antybiotyku do oka jest wysoce toksyczne. Z tego powodu stosowanie amfoterycyny B w przypadkach endophthalmitis pochodzenia grzybkowego przedstawia ograniczoną wartość. Ogólne podawanie antybiotyku jest wysoce toksyczne, wywołuje wymioty, bóle brzucha, bóle głowy, azotemię, gastroenteritis haemorrhagica, uszkodzenie układu krwiotwórczego.