Uszkodzenia chemiczne oczu – zasady

Wszystkie ciała chemiczne odszczepiające w roztworach wodnych jony wodorotlenowe -OH oraz mające pH powyżej 7,0 nazywamy zasadami. Zasady dają groźniejsze uszkodzenia oczu niż inne środki chemiczne. Najczęściej używanymi zasadami w procesach przemysłowych są: zasada amonowa, wodorotlenki sodu, potasu, baru, wapnia oraz aminy organiczne. Oparzenie zasadami początkowo prawdopodobnie powoduje zmydlanie tłuszczów w komórkach nabłonka. Następnie w głąb warstwy właściwej wnikają kationy (Na+, K+ itp.) wiążąc się czasowo z mukoproteinami i kolagenem. Po wywołaniu uszkodzeń powierzchownych kationy przenikają do warstw leżących głębiej. Stanowi to istotę rozprzestrzeniania i postępowania uszkodzenia. Zależy ono od stężenia jonów wodorotlenowych i jest najbardziej intensywne przy pH od 11 do 12. Szybkość przenikania zasad w głąb rogówki jest uwarunkowana zdolnością wytwarzania mydeł i ich rozpuszczania w nabłonku rogówki, znacznie bogatszym w tłuszcze niż warstwa właściwa. W reakcji z białkiem powstają rozpuszczalne białczany. W ten sposób powstaje martwica rozpływna. Pozornie słaba zasada amonowa i jej związki, posiadając dużą zdolność rozpuszczania tłuszczów, gwałtownie przenikają do rogówki i wywołują jej szybkie i głębokie uszkodzenie, a często również tęczówki i soczewki. Podobnie uszkadzają oczy aminy i iminy organiczne oraz inne związki silnie alkaliczne w roztworach wodnych. Uszkodzenia oczu parami amoniaku są również ciężkie i głębokie. Dodatkowo w grę wchodzi zjawisko odwodnienia tkanek. Ług sodowy i potasowy przenika wolniej do rogówki. Zasada wapniowa wnika do rogówki jeszcze słabiej, prawdopodobnie z powodu tworzenia się względnie nierozpuszczalnych mydeł z ciałami tłuszczowymi rogówki. Jeżeli oparzenie wywołane jest tlenkiem wapnia, to reakcji chemicznej powstawania zasady wapniowej towarzyszy reakcja egzotermiczna, powodując dodatkowo oparzenie termiczne, Poza tym kationy Ca++ wchodzą w reakcję z tkankami, uszkadzając ich czynność. Nawet po lekkich oparzeniach wapń może tworzyć złogi na blaszce granicznej tylnej. Uszkodzenia wywołane ługami powodują powstanie głębokich, unaczynionych blizn rogówki i zrostów spojówki gałkowej z powiekami. Zjawisko rozległego naciekania rogówki komórkami nieswoistymi, wtórnego owrzodzenia w 3 do 6 tyg. od oparzenia, gwałtownego nowotworzenia i wnikania naczyń do rogówki łączy się z wystąpieniem koia- genazy w bardzo dużych stężeniach. Wysoki jej poziom może utrzymywać się w tkankach oka już wygojonego nawet szereg lat.