Donn, wychodząc z założenia, że krwotoki łatwiej wchłaniają się w rozpuszczonej szklistce, badał działanie ultradźwięków na zdrowe ciało szkliste królików. Stwierdził powstawanie wakuoli w korze tylnej soczewki, pasmowatość ciała szklistego i rozległe drobne uszkodzenie siatkówki, które niwelowały korzyści płynące z rozpływu ciała szklistego.

Rozpoznanie. Podstawą rozpoznania jest tonometria, wygląd tarczy n. wzrokowego, testy prowokacyjne i potwierdzające. Jeśli c. ś. jest prawidłowe, a tarcza zagłębiona lub też c. ś. podniesione, a tarcza prawidłowa, należy wykonać tono- grafię, test wodny lub obie próby łącznie. Każdy przypadek wykazujący c. ś. wyższe niż 22 mm Hg tonometrem Gold- manna wskazuje na podejrzenie o jaskrę.

Miejscem wtargnięcia infekcji jest rana drążąca rogówki lub twardówki. Najbardziej zjadliwymi drobnoustrojami są głównie pneumokoki, strepto- koki, stafilokoki, rzadziej Bacterium coli, Proteus, Bacillus subtilis, Pseudomonas. Grzybkowa infekcja rogówki może spó- wodować wystąpienie ciężkiego zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego. W praktyce okulistycznej najwięcej infekcji występuje po usunięciu zaćmy, zwłaszcza w operacji pozatoreb- kowej. Najczęściej źródłem zakażenia są powieki chorego, spojówka i aparat łzowy, oddech chirurga, roztwory chirurgiczne, które przypadkowo uległy zakażeniu. W erze przed wprowadzeniem antybiotyków tego rodzaju zakażenia były często bardzo groźne.

Przydatność erg do celów klinicznych zależy przede wszystkim od możliwości powiązania jego części składowych z elementami siatkówki i ich czynnością. Uważa się, że dwa wychylenia ujemnej fali a odpowiadają aktywności komórek receptorowych ai jest odpowiedzią elementów fotopowych (czopków), zaś a2 – elementów skotopowych (pręcików). Sądzi się, że proces elektryczny, którego wyrazem są fale x (lub bi) i b (lub b2), odpowiada zjawisku szerzenia się pobudzenia drogami wewnątrzsiatkówkowymi. Pierwsza jest wyrazem szerzenia się pobudzenia fotopowego, druga – skotopowego. Granit i inni są skłonni uważać, że procesy te są wynikiem pobudzenia umiejscowionego w warstwie komórek dwubiegunowych (synaptycznej) siatkówki, jednak Noel doświadczalnie wykazał, że prawdopodobnie okolicą wytwarzającą falę b jest warstwa splotowata zewnętrzna. Warstwa komórek zwojowych nie przyczynia się do powstawania zmian w erg czynność jej można wykryć jedynie przez bezpośrednie zapisywanie prądów z siatkówki przy użyciu mikroelektrod. Obie funkcje, fo- topowa i skotopowa, mają fazę ujemną i dodatnią. Kliniczna jednak użyteczność erg nie zależy jedynie od określenia zależności jego części składowych od anatomii i czynności siatkówki, ale także od możliwości rozdzielenia odpowiedzi foto- powej od skotopowej. Erg pozostaje zawsze pod wpływem elementów pręcikowych. Pręcików w siatkówce znajduje się ok. 130 mil., zaś czopków ok. 7 mil., z czego zaledwie ok. 100 tys. zajmuje dołeczek środkowy. Praktycznie reszta, przemieszana z przeważającą liczbą pręcików, znajduje się w zewnętrznej części plamki żółtej. Niewielkiej ilości czopków znajdującej się poza plamką można nie brać pod uwagę. Uzyskanie wybiórczej odpowiedzi z układu czopkowego, tj. dołeczka środkowego, jest bardzo trudne, ale niemniej bardzo ważne. Próby pobudzenia ogniskowego plamki żółtej wąskim strumieniem światła bądź nie wywoływały odpowiedzi przy zbyt małym natężeniu lub polu naświetlenia, bądź przy silniejszym natężeniu, wskutek rozpraszania się światła w oku, dawały normalny erg. Boynton i Riggs wykazali, że rozpraszanie się światła w oku jest nieuniknione. Z tego powodu próba pobudzenia ogniskowego dostatecznie silnym światłem tarczy nerwu wzrokowego, a więc miejsca pozbawionego elementów światłoczułych, także wytwarza normalny erg. Normalną odpowiedź elektryczną można także otrzymać z każdego oka z obwodem siatkówki zdolnym do funkcjonowania, bez względu na ostrość wzroku i pole widzenia. Celem oddzielenia czynności elektrycznej obu układów stosuje się obecnie erg w adaptacji dziennej i zmierzchowej oraz analizę erg wywołanego światłem czerwonym o długości fali powyżej 590 nm. W pierwszym sposobie, otrzymywanym zespołom ai i x przypisywano działanie układu czopkowego, na co wskazywać ma przewaga amplitud tych fal w fazie fotopowej adaptacji. Fale a2 i b2 mają powstawać w wyniku czynności układu pręcikowego, ponieważ występuje przewaga amplitud tych fal w fazie skotopowej adaptacji. Okazało się jednak, że takiego schematycznego podziału nie można utrzymać, ponieważ u zwierząt o siatkówce tylko czopkowej można uzyskać erg o typie zmierzchowym i odwrotnie, u zwierząt o siatkówce głównie pręcikowej otrzymywano erg o typie czopkowym. Należy wobec tego uznać, że adaptacja dzienna zależy głównie od układu czopkowego, a adaptacja zmierzchowa – głównie od czynności pręcików. Sposób drugi opiera się na fakcie, że czopki są wrażliwe na długofalową, zaś pręciki na krótkofalową część widma świetlnego. Stosując pobudzenie światłem czerwonym o długości ponad 590 nm uzyskuje się prawie czysty erg fotopowy. Wykorzystanie tych spostrzeżeń pozwala na ocenę stanu czynnościowego plamki żółtej w schorzeniach oczu, zwłaszcza gdy dno oka nie jest dostępne badaniu.

Ostry alergiczny nieżyt spojówek cechuje się nagłym początkiem i obrzękiem spojówki, powodującym uporczywe palenie, swędzenie, światłowstręt występuje najczęściej obustronnie. Obrzęk spojówki nadaje oku wygląd szklisty. Węzły chłonne przyuszne nie są powiększone (w odróżnieniu od nieżytów innego pochodzenia, np. wirusowego). Z oka wydziela się początkowo treść płynna, wodnista, później śluzowa, a nawet śluzowo-ropna. W wydzielinie znajduje się dużo komórek kwasochłonnych. W rozpoznaniu różnicowym należy uwzględnić keratoconiunctivitis epidemica, zapalenie pochewki gałkowej, trychinozę oczu. Leczenie ostrego alergicznego nieżytu spojówek polega na stosowaniu leków zwężających naczynia, leków przeciwhistaminowych, wyeliminowaniu czynników uczulających (alergenów) i – jeśli to możliwe – na odczuleniu czynnym. Korzystne jest także użycie preparatów sterydowych.

Trichomycin. Autorzy japońscy donieśli o stosowaniu w aspergilozach, penicilozach i kandidozach rogówki tricho- mycyny, wytwarzanej przez Streptomyces hachijoensis. Cycloheximid (nazwa fabr. Actidione f-my Upjohn), wytwarzany przez Streptomyces griseus i noursei, toksyczny, nie stosowany ogólnie i w chorobach skóry, znalazł zastosowanie w zakażeniach rogówki wywołanych przez Fusarium. Stosowany jest w roztw. 0,01-0,06%: wymaga dużej ostrożności (osłona skóry powiek płynnym silikonem).

W tym typie jaskry jedyną przyczyną wzrostu c. ś. jest zamknięcie się kąta. Przyleganie obwodowej części tęczówki do utkania beleczkowego zamyka dostęp cieczy do niego. Przy pełnym zamknięciu kąta ciśnienie może podnosić się niezmiernie wysoko. Jeśli nie cały obwód kąta jest zamknięty, jest proporcjonalnie niższe. Dysproporcja między zamkniętym kątem i poziomem c. ś. w niektórych oczach może być spowodowana okresowym zmniejszeniem wytwarzania cieczy wodnej. Szczególnie po ciężkim, ostrym ataku c.ś. może być prawidłowe lub niskie przez godziny lub dni, mimo rozległego zamknięcia kąta. Jednak w takich przypadkach c. ś. wcześniej czy później znów się podnosi, proporcjonalnie do zamknięcia kąta. Początek objawów jest nagły, kąt zamyka się dając szybko objawy obniżenia ostrości wzroku, bólu, kół tęczowych, czasem nudności i wymiotów.

W badaniach klinicznych angiografia fluoresceinowa jest stosowana z różnym powodzeniem do celów diagnostycznych i w różnicowaniu schorzeń oka. Dokładność fotogramów fluo- resceinowych pozwala na ujawnienie uszkodzeń i zmian na dnie oka, które są niewidoczne w oftalmoskopii. Porównanie wyników, otrzymanych metodą fluoroangiografii z innymi badaniami, dostarcza cennego materiału w rozpoznawaniu i różnicowaniu zmian chorobowych.

c. Tarcza zastoinowa. Występuje niekiedy jednocześnie z objawami encephalopathia saturnina i innymi objawami zatrucia ołowiem. Towarzyszy jej zwykle wzmożone ciśnienie wewnątrzgałkowe.

a. Alkohol metylowy. Miejscowo pary alkoholu metylowego mogą wywołać stan zapalny spojówek ze światło- wstrętem, łzawieniem, pieczeniem, uczuciem ciała obcego pod powiekami. Do opisanych uszkodzeń może dołączyć się złu- szczenie nabłonka rogówki, nadżerki i nacieki rogówki. Najbardziej typowym objawem zatrucia alkoholem metylowym jest zapalenie nerwu wzrokowego w odcinku pozagałkowym. Czasem objawy oczne są jedynym objawem zatrucia metanolem. Z reguły występują po upływie kilkunastu godzin (12- -24), niekiedy dopiero po kilku dniach (3-4). Wzrok ulega pogorszeniu nagle, chorzy uskarżają się na migotanie i mgłę przed oczami, widzenie w kolorze żółtym lub czerwonym. W ciągu kilku godzin może dojść do ślepoty. W przypadkach o mniej dramatycznym przebiegu mogą powstać ubytki widzenia o charakterze hemianopsia bitemporalis lub hemianopsia binasałis. Rokowanie w zapaleniu nerwu wzrokowego w zatruciu alkoholem metylowym jest zawsze bardzo poważne.