Fibrynoliza polega na aktywacji nieczynnego plazminogenu w plazminę, a ta powoduje z kolei rozpad fibryny. Aktywator jest uwalniany z tkanek, ze śródbłonków naczyń, głównie żyl- nych. Niedrożność naczynia spowodowana zakrzepem uniemożliwia adsorbcję aktywatora z sąsiedniego, zdrowego nabłonka. Aktywacja pośrednia polega na uwolnieniu aktywatorów ustrojowych przez kwas nikotynowy i jego pochodne oraz leki z grupy sterydów o działaniu anabolicznym. Są to: fen- formina (2 razy dziennie 50 mg), etylestrenol (2 razy dziennie 4 mg).

Ismelina. Stosowana jest w obniżaniu ciśnienia tętniczego krwi jako związek o działaniu sympatykolitycznym, obniża także c. ś. przez ograniczenie wytwarzania cieczy wodnej. Powoduje ona nieznaczne zwężenie źrenicy, bez wpływu na akomodację. Stosowana jest w roztworach 5%. Leczenie chirurgiczne jest wskazane tylko wtedy, kiedy wyraźnie postępują zmiany w polu widzenia przy maksymalnej terapii zachowawczej. Zabieg często zmienia tolerancję pacjenta na leki. Należy dokładnie sprawdzić, czy zmiany w polu widzenia nie są zależne od zmniejszonej przezierności rogówki, postępowania zmian w soczewce lub zmian naczyniowych.

Soczewka: w oku normalnym przy przyłożeniu głowicy do środka rogówki otrzymujemy echo od przedniej i tylnej torebki soczewki. W braku soczewki (pooperacyjnym lub pourazowym) nie otrzymujemy echa. Stwierdzenie czy soczewka znajduje się w normalnym położeniu jest ważne przed operacją, np. przeszczepienia drążącego rogówki. W razie zwichnięcia soczewki do ciała szklistego otrzymujemy dwa dodatkowe echa ze szklistki. Nie zawsze jest łatwo zróżnicować te wyniki, jednak przy braku echa z soczewki w normalnym miejscu, można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć dwa echa ze szklistki jako echa pochodzące ze zwichniętej soczewki.

Odmiana naciekowa grzybicy rogówki może więc stanowić jak gdyby fazę w przebiegu wrzodu grzybiczego, ale może też od początku schorzenia przybierać postać naciekową. W tych przypadkach przy niebarwiącej się lub barwiącej powierzchownie na bardzo malej przestrzeni rogówce, widzimy w lampie szczelinowej, przy wąskiej szczelinie, nastawionej na okolicę zmiany chorobowej, naciek obejmujący całą grubość ro-p gówki i wypuklający się na kształt czopu przylepionego do rogówki od tyłu, czasem czop ten łączy się u dołu z gęstym ropostekiem. Zarówno postaci wrzodowej, jak i naciekowej towarzyszą silne bóle. Wszystkim postaciom grzybicy rogówki towarzyszą też często odczyny alergiczne ze strony spojówek. Grzybice wewnątrzgałkowe rozwijają się w przypadku:

Jaskra pourazowa. Krwotoki, zwichnięcia lub pod- wichnięcia soczewki, gwałtowne pęcznienie mas uszkodzonej soczewki, pourazowe zapalenie błony naczyniowej mogą powodować wzrost ciśnienia śródgałkowego, jaskrę wtórną. Tzw. jaskra pourazowa występuje w oku pozornie nie uszkodzonym. Ujawnia się w różnym czasie po urazie. Być może, że powodem powstania jaskry tego typu są zmiany anatomiczne dróg odpływu, zmiany w ukrwieniu i hydrostatyce oka. Nie można pominąć, że pewien wpływ ma także uraz psychiczny, tak jak i predyspozycja oka. Jaskra jest jednostronna przy zupełnie normalnym drugim oku, a obraz choroby przypomina jednooczną jaskrę prostą. W wywiadzie istnieje zawsze, mniej lub więcej odległy, uraz oka. Jaskra wtórna i pourazowa wymaga przyczynowego leczenia zachowawczego, a w razie jego nieskuteczności – leczenia operacyjnego.

Występowanie jaskry podostrej i przewlekłej jest częstsze niż ostrej, jakkolwiek podobnie jak w ostrej tylko zamykanie kąta jest powodem wzrostu c. ś. w obu tych postaciach.

Preparaty kory nadnerczy z grupy glikokortykoidów wywierają miejscowo bardzo silny efekt przeciwzapalny, przeciw- alergiczny, zmniejszają wysięk i obrzęk tkanek, nowotworze- nie naczyń, zmniejszają aktywność fagocytarną układu sia- teczkowo-śródbłonkowego. Kortykosterydy wywołały ogromny przewrót w lecznictwie okulistycznym, stały się niezbędne w wielu przypadkach, zwłaszcza w zapaleniu błony naczyniowej oka. Stosuje się je w wielu schorzeniach, jak: zapalenie wiosenne spojówek, w chorobach rogówki bez uszkodzenia nabłonka, w zapaleniu nadtwardówki i twardówki, w zapaleniu nerwu wzrokowego i po operacjach przeszczepów rogówki wpływają korzystnie na wchłanianie krwotoków tylnego odcinka w niektórych przypadkach wysokiej krótkowzroczności, w skazie krwotocznej, wreszcie w jaskrze wtórnej po zapaleniu błony naczyniowej zmniejszają również retrakcję powieki górnej w wytrzeszczu tyreotropowym, działają korzystnie w obrzękach plamki żółtej. Do stosowania leku muszą być jednak wyraźne wskazania, natomiast nie powinno się go po- dawać w każdym nieżycie spojówek, pamiętając o ujemnym działaniu kortykosterydów na narząd wzroku. W doświadczeniach na zwierzętach potwierdzono uszkadzające działanie kor- tyzonu na rozwój płodów. W zakresie gałki ocznej chodzi tu o uszkodzenie soczewki (powstawanie zaćmy pokortyzonowej) i nieprawidłowy rozwój siatkówki, który jednak obserwowano w pojedynczych przypadkach. Równocześnie opisywano przypadki zaćmy powstałe po długotrwałym leczeniu miejscowym. Mechanizm powstawania zaćmy pokortyzonowej nie jest wyjaśniony, dotyczy jednak prawdopodobnie zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Miejscowe stosowanie kortykosterydów usposabia do zapaleń rogówki, szczególnie grzybiczych, wirusowych i do zakażeń pałeczką ropy błękitnej. Stosowanie leku może dawać zmiany refrakcji i powodować zaburzenia widzenia może powodować rozszerzenie źrenicy z równoczesnym opadnięciem powieki górnej. Po długim okresie leczenia miejscowego i ogólnego obserwowano obrzęk brodawki nerwu wzrokowego w wyniku wzmożenia ciśnienia wewnątrzczaszko- wego. Wreszcie po długim leczeniu ogólnym i miejscowym należy pamiętać o powikłaniu przejawiającym się wzmożeniem ciśnienia śródgałkowego. Jedna z teorii wyjaśniająca ten mechanizm mówi o inaktywacji hialuronidazy przez kortyzon, co daje zaburzenia utkania kąta przesącza. Długotrwałe stosowanie kortyzonu jest niekorzystne w wielu ogólnych chorobach ustroju. Są one przeciwwskazaniem do stosowania leku. Jest to gruźlica płuc (w przypadkach koniecznych stosuje się równocześnie leczenie przeciwprątkowe), choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, przełomy nadciśnieniowe i cukrzycowe, osteoporoza. Po leczeniu kortykosterydami obserwowano również przypadki psychoz, objawy zespołu Cushinga, zaburzenia elektrolityczne.

Rogówka. Powierzchowne uszkodzenia rogówki polegają najczęściej na zdarciu nabłonka lub nabłonka i powierzchownej części warstwy właściwej rogówki. Ubytki takie powodują uczucie bólu, łzawienie i światłowstręt. Miejsca te szybko pokrywają się nabłonkiem. Stosuje się antybiotyki miejscowo w postaci kropli lub maści. Na powieki zakłada się opatrunek do czasu zagojenia ubytku. W przypadku niedrożności kanału nosowo-łzowego, a zwłaszcza w ropnym zapaleniu woreczka łzowego, nawet niewielkie, powierzchowne ubytki rogówki mogą ulec owrzodzeniu. Rany drążące rogówki wymagają dokładnego zeszycia. Wypadniętą tęczówkę należy wyciąć. Rany zakażone należy traktować tak jak pęknięte owrzodzenie. W każdym przypadku rany przebijającej rogówki podaje się antybiotyki ogólnie i miejscowo, wkrapla się atropinę. Opatrunek zakłada się na powieki, aż do pełnego wygojenia. Ranom rogówki czasami towarzyszą rany tęczówki i soczewki.

Zapalenie spojówek oraz rogówki i spojówek w odrze i różyczce nie stanowi większego niebezpieczeństwa, natomiast zakażenia dodatkowe mogą być niebezpieczne. Celem zapobieżenia powikłaniom stosuje się miejscowo łagodne ko- lyria antyseptyczne, sulfonamidy, antybiotyki w połączeniu z leczeniem ogólnym.

Zapalenie błony naczyniowej w następstwie działania uwolnionych protein z powodu przerwania torebki soczewki (uraz, operacja). Występuje w tym samym oku, najczęściej w przypadkach zaćmy przejrzałej.

a. Zapalenie błony naczyniowej może być wywołane przez środki chemiczne i niektóre leki (miotyki, leki cytostatyczne, rezerpina).

Beryl. Związki berylu mogą być przyczyną powstawania ziarninia- ków w skórze powiek. Pod wpływem par berylu i niektórych jego połączeń o silnym, drażniącym działaniu miejscowym powstają obrzęki i zapalenie skóry powiek, ostre zapalenie spojówek o ciężkim przebiegu, zdarza się także nacie- czenie spojówki gałkowej w okolicy rąbka. Uszkodzenie rogówki stwierdza się stosunkowo rzadko.

Zwykle przebiega jednocześnie z acne rosacea i blepharitis rosacea. W spojówce gałkowej, najczęściej przy rąbku, stwierdza się silnie unaczynione grudki, których naczynia wrastają w rogówkę. Niekiedy dochodzi do powstania owrzodzeń rogówki. Keratitis rosacea ma charakter przewlekły, trwa latami, daje remisje i nawroty.

Ciała chemiczne denaturujące białka lub inaktywujące enzymy. Końcowy wynik ich działania jest identyczny jak w oparzeniu mocnymi zasadami lub kwasami, ale uszkodzenia rozwijają się wolniej, podstępnie, a pH tych substancji jest niewysokie. Początkowe objawy uszkodzenia są niewielkie i zazwyczaj lekceważone. Uszkadzające działanie polega na łączeniu się tych ciał z grupami sulfhydrylowymi, karboksylowymi, aminowymi, siarkowymi w białkach tkanek lub enzymach. Przykładem takiego uszkodzenia może być metylowanie wywołane przez siarczan dwu- metylowy, bromek metylu. Ciężkość uszkodzenia zależy od czasu działania substancji toksycznej, jednak raz rozpoczęty proces zwyrodnienia rogówek przebiega latami. Do grupy tej należy luizyt, iperyt, formalina, fenol, błękit metylowy, fiolet krystaliczny i metylowy, zieleń brylantowa oraz inne barwniki zasadowe, siarkowodór, pył siarczany.