Jednocześnie Carpenter zastanawiał się, czy zaćma powstała po napromieniowaniu mikrofalami jest wywołana tylko podwyższeniem temperatury tkanek oka. W celu udowodnienia niezależności powstawania zaćmy od temperatury ciała szklistego, napromieniował 12 królików falą impulsową o gęstości mocy wynoszącej w szczycie 0,28 wat/cm2, a wartość średnia wynosiła 0,14 wat/cm2. Czas napromieniowania wynosił 20 min. Efekt energii mikrofalowej takiego napromieniowania równał się efektowi napromieniowania falą ciągłą o gęstości mocy 0,28 W/cm2 przez okres 10 min., co jak autor poprzednio stwierdził, wywoływało zaćmę u królika, natomiast efekt cieplny takiego napromieniowania był taki sam, jak przy napromieniowaniu falą ciągłą o gęstości mocy 0,14 W/cm2 przez okres 20 min., co nie wywoływało zmętnienia soczewki.

Może wystąpić w różnych postaciach. Choroiditis difiusa występuje w przebiegu kiły, gruźlicy, w ostrych chorobach zakaźnych, jak odra, malaria. Wiele przypadków ma nie wyjaśnioną etiologię. Choroiditis disseminata spotyka się częściej, zwykle na tle kiłowym. Obraz kliniczny cechuje się dużą liczbą izolowanych ognisk zapalnych rozsypanych na dnie oka. W zależności od umiejscowienia sprawy chorobowej zapalenie naczyniówki można określić jako choroiditis circumscripta, choroiditis iuxtapapiliaris, choroiditis centralis macular is.

Reakcje alergiczne odgrywają także poważną rolę w chorobach twardówki, mogą dotyczyć zarówno samej twardówki, jak i nadtwardówki. Podobnie jak w innych tkankach oka, spotyka się odczyny typu natychmiastowego (najczęściej zapalenia nadtwardówki) i reakcje uczuleniowe typu późnego. W zapaleniu nadtwardówki (episcleritis) występuje ograniczone zaczerwienienie jednego sektora, przypominające na początku nieżyt spojówek, nastrzyknięcie jest jednak głębsze i bardziej rozlane. W niektórych przypadkach zapalenie nadtwardówki przechodzi szybko, jak np. w ostrym gośćcu (episcleritis iugax). Niekiedy choroba trwa dłużej, obserwuje się zgrubienia koło rąbka rogówki, co może być przyczyną mylnego rozpoznania pryszczykowego zapalenia rogówki. W zapaleniu twardówki stwierdza się rozlane przekrwienie dokoła rąbka rogówki o zabarwieniu sinawym, przebieg choroby jest bardziej uporczywy, może dojść do zaniku tkanki, a nawet do perforacji (scleritis periorans, scleromalacia). Za czynnikiem alergicznym przemawia fakt, że u wielu chorych występują jednocześnie inne objawy alergii. Episcleritis i scleritis występują częściej u kobiet, objawy zapalne ulegają obostrzeniu w okresie cyklu miesięcznego. Pomyślne wyniki daje leczenie kortykosterydami, co stanowi dodatkowy argument przemawiający za alergicznym tłem schorzenia. Gdy zapalenie twardówki lub nadtwardówki współistnieje z chorobą ogólną, należy stosować odpowiednie leczenie, np. przeciwgośćcowe, przeciwgruźlicze. W przypadku zakażenia ogniskowego należy usunąć źródło infekcji.

Wg najnowszych poglądów pierwotny czynnik etiologiczny (np. bakterie) stwarza warunki nadmiernego miejscowego uczulenia tkanki ocznej, co objawia się reakcją zapalną. Wydaje się, że miejscowa reakcja uczuleniowa może mieć większe znaczenie niż liczba i zjadliwość bakterii. Reakcja antygen – przeciwciało może być wywołana przez bakteriemię lub przez produkty bakteryjne, a nawet przez leukocyty. Zależy ona przede wszystkim od alergicznej nadwrażliwości tkanek, w mniejszym stopniu od liczby bakterii i ich wirulencji. Infekcja bakteryjna może zapoczątkować w błonie naczyniowej uczulenie na własną tkankę (autoimmunizacja).

– 1. Zaćma może rozwinąć się zarówno po leczeniu ogólnym, jak i miejscowym za pomocą kortykosterydów. Główne cechy zaćmy są następujące: występuje w obu oczach (jeśli preparaty były stosowane obustronnie), zaczyna się dyskretnymi zmętnieniami w najgłębszych warstwach kory soczewki, zaburzenia wzrokowe są często słabo wyrażone.

Wszystkie substancje, które dysocjując w wodzie odszczepiają jony wodorowe -H i wytwarzają pH niższe niż 7,0, nazywamy kwasami. Nawet słabe kwasy powodują podrażnienie oka, ale uszkodzenia pojawiają się poniżej pH 2,5. Uszkodzenia wywołane kwasami ograniczają się do nabłonka lub do nabłonka i powierzchownych części warstwy właściwej rogówki. Pary kwasów drażnią oczy, ale nie powodują poważniejszych uszkodzeń. Kwasy wywołują rozpad białka tkankowego i pojawienie się martwicy skrzepowej. Lekkie oparzenia kończą się wygojeniem bez pozostawienia śladów średnie – mogą pozostawiać przymglenia rogówki, nieraz z wrastaniem naczyń od rąbka ciężkie – nawet unaczynione bielmo, uszkodzenia tkanek przedniego odcinka oka oraz zrosty i zbliznowacenia powiek. Niektóre kwasy wywołują ciężkie uszkodzenia z powodu swoich właściwości chemicznych. Kwas siarkowy i dwutlenek siarki wywołują denaturację białek, uszkodzenie układu enzymatycznego i szybkie zniszczenie nabłonka rogówki. Zmiany wywołane przez nie są cięższe niż wynikałoby to z wartości ich pH. Ponadto kwas siarkowy gwałtownie odwadnia tkanki, doprowadzając nawet do ich zwęglenia. Kwas azotowy niszczy tkanki dodatkowo przez swoje właściwości utleniające i nitrujące. Wiele kwasów organicznych powoduje także ciężkie oparzenia oczu. Bezwodniki kwasowe mają silniejsze własności uszkadzające niż ich kwasy. Najczęściej używanymi kwasami w procesach przemysłowych są: kwas siarkowy, solny, siarkawy, fosforowy, chromowy, fluorowodorowy. Do najsilniejszych należą: kwas azotowy, solny i siarkowy.

Różni się od jaskry prostej intensywnym odkładaniem barwnika na poziomie utkania beleczkowego, zajmującym cały obwód kąta. Schorzenie często jest jednooczne i ogranicza się do oka, w którym występuje pseudoeksfoliacja. Pseudo- eksfoliację stwierdza się badaniem w lampie szczelinowej w formie szarej, matowej błony z zawiniętym brzegiem na przedniej powierzchni torebki soczewki lub w postaci kłaczków przypominających łupież. Zmiany te można zauważyć przy szerokiej źrenicy lub przy badaniu gonioskopowym. Przypuszcza się, że tęczówka pocierając o nierówną powierzchnię soczewki uwalnia barwnik, który osadza się na utkaniu belecz- kowym, hamując odpływ. Czasem nieprawidłowe odkładanie barwnika spotyka się także na tylnej powierzchni rogówki i na powierzchni tęczówki.

Może być pochodzenia egzogennego lub endogennego. Obraz kliniczny zależy od ciężkości infekcji. W bardzo ciężkich przypadkach choroba zaczyna się od choroiditis diffusa puru- lenta i doprowadza do panophthalmitis. Zejściem tego zapalenia jest tzw. ślepe oko kocie (amaurotic cat’s eye). W początkowym okresie choroby widzenie jest znacznie upośledzone, w końcu dochodzi do destrukcji i atrofii gałki. Czasem ropny proces przerzutowy może zlokalizować się (choroiditis metastatica purufenta circumscripta). Zakażenie przez toxoca- ra canis może dawać podobne objawy i powinno być zawsze brane pod uwagę w rozpoznaniu różnicowym.

Antybiotyk polipeptydowy mniej drażniący od poprzedniego, bardzo skuteczny w zakażeniach Gram-ujemnych, zwłaszcza pałeczką ropy błękitnej, ma niewielkie działanie i na florę Gram-dodatnią. Podawany domięśniowo do 10 mg/kg wagi ciała daje powikłania nerkowe u 30-50% pacjentów. Przy podaniu ogólnym niezbyt dobrze przenika do gałki ocznej. Natomiast miejscowo przenika dość dobrze. Stosuje się roztwory i maści 0,12-0,15%, iniekcje podspojówkowe w dawce 10- -15 mg. Lek działa synergistycznie z tetracyklinami.

Leczenie grzybic oczu nastręcza jeszcze trudności. Ogólną zasadą w leczeniu grzybic jest mechaniczne oczyszczanie ognisk chorobowych, wszędzie gdzie to jest możliwe. Jeżeli chodzi o narząd wzroku oznacza to oczyszczanie brzegów powiek z łusek, lapisowanie spojówek i częste ich przemywanie obfitą ilością środków dezynfekujących, mechaniczne usuwanie złogów z kanalika łzowego (rozcięcie i oczyszczenie łyżeczką gradówkową), ostrożne oczyszczenie owrzodzenia rogówki, jeżeli nie jest ono zbyt głębokie i zabieg taki nie grozi perforacją. Radykalnym sposobem mechanicznego oczyszczenia rogówki jest oczywiście wykonanie przeszczepienia rogówki.

W galaktosemii, polegającej na niemożności przemiany galak- tozy w glikogen, związanej niewątpliwie z dysfunkcją enzymatyczną wątroby, poza zahamowaniem wzrostu i wagi, powiększeniem wątroby i śledziony, żółtaczką, wymiotami, biegunką, podniesieniem poziomu galaktozy we krwi i moczu, występują zaćmy. W początkowym okresie soczewka wykazuje delikatną opalescencję w warstwach podtorebkowych i jądrowych. We wczesnym okresie zmętnienia te są odwracalne. Jeżeli schorzenie nie jest zahamowane, zmiany w soczewce postępują aż do całkowitego zmętnienia. Wczesne postawienie rozpoznania, odpowiednia dieta z ograniczeniem laktozy powoduje cofnięcie się objawów klinicznych.

Można podzielić je na bezpośrednie i pośrednie. W pierwszym przypadku uraz działa tylko na okolicę uszkodzoną, w drugim – niszczące działanie urazu przenosi się z okolicy uszkodzonej na oko i jego przydatki. Wynik urazu w obu przypadkach może być identyczny, tak w początkowym, jak i końcowym okresie.

Jednostkę tę opisał po raz pierwszy Sugar w 1949 r. Jest ona specyficzną formą jaskry z otwartym kątem, charakteryzuje się odkładaniem barwnika na utkaniu beleczkowym, utratą barwnika w tylnych warstwach barwnikowych tęczówki i na obwodzie, co widoczne jest przy transiluminacji. Schorzenie to jest zazwyczaj obuoczne i występuje typowo u młodych (20-45 lat) mężczyzn z małą krótkowzrocznością, bardzo rzadko u kobiet. Typowo także, w wywiadzie rodzinnym nie stwierdza się jaskry, a u pacjenta urazu. Cukrzyca nie jest powodem jaskry barwnikowej, choć uwalnia się tu łatwo barwnik przy operacjach lub urazach. Gonioskopowo stwierdza się odkładanie barwnika na utkaniu beleczkowym tworzące szeroki intensywny pas na całym obwodzie, kąt szeroki, tęczówkę płaską, często z odkładaniem się barwnika na jej powierzchni. Stwierdza się również odkładanie barwnika na tylnej powierzchni rogówki w formie tzw. wrzeciona Kruken- berga. C. ś. podlega dużym wahaniom samoistnym, nawet jeśli współczynnik C jest wybitnie zmniejszony. Leczenie jest podobne jak w jaskrze prostej, ponieważ jednak schorzenie dotyczy krótkowidzów, pilokarpina może dawać skurcz ako- modacji i zaburzenia widzenia, lepsza może być tu epinefry- na. Wydaje się, że im w młodszym wieku pacjenta występuje jaskra, tym trudniejsza jest ona do leczenia zachowawczego i wymaga zabiegu chirurgicznego. Operacje filtracyjne działają dobrze i nie ma tendencji do zamykania pęcherzyka przez cząstki barwnika.

Może być egzogenne i endogenne. Egzogenne – może wystąpić w przebiegu ostrego rzeżączkowego zapalenia spojówek w przypadku perforacji rogówki ostre ropne zapalenie jago- dówki może doprowadzić do ślepoty w ciągu 24 godzin od wystąpienia objawów chorobowych. Zapalenie błony naczyniowej oka endogenne jest także stosunkowo częste. Współistnienie zapalenia tęczówki i rzeżączki zostało po raz pierwszy opisane na początku XIX wieku, obraz kliniczny zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego w przebiegu układowego zakażenia rzeżączkowego został przedstawiony przez Lawrenca w 1830 r., a następnie przez Mackenzie. Iridocyclitis pochodzenia rzeżączkowego jest prawie wTyłącznie chorobą mężczyzn, występuje z gonokokowym zapaleniem stawów. Rzeżączkowe zapalenie błony naczyniowej może wystąpić w postaci uveitis suppurativa, iritis simplex cum hypopyon, iridocyclitis exsudativa, iridocyclitis plastica, uveitis posterior.